Моло калык семынак марий калыкынат тӱрлӧ модышыжо шуко уло. Кӧ модыш-влакым шонен луктын? Молан? Вашмут икте: нуным калык паша йыжыҥешыже шочыктен, курымла мучко пужарен да чаткаҥден, илышыжлан келыштарен.

Кажне изи икшыве, самырык да кугыеҥ, модыш деке шӱмаҥын, шочмо йылмыжым, шочмо кундемжым йӧраташ тунемеш, шке уш-акылжым пойдарен да кап-кылжым шуарен шога.

«Кугече лӱҥгалтыш»

Лӱҥгалтыш – марий калыкын ик пагалыме модышыжо. Южо кундемыште тудым «Утик», «Куку» маныт. Ожно лӱҥгалтыш тӱҥ шотышто Кугече пайремлан ышталтын. Тунам калыкын моло модышыжат, куштымашыжат лӱҥгалтыш воктене эртен. Тиде койыш-шоктыш калык мурыштат аралалт кодын.

Айста гына, ӱдыр-влак, модаш каена

Порсын гына лӱҥгалтыш йымаке.

Порсын гына лӱҥгалтышым вӱд налеш гын,

Ош лудыжо лийынат лектына.

Лӱҥгалтышым ышташ кок самырык куэм вожге руат. Тудым вич метр наре кужытаным пӱчкыт. Мучашеш ик укшым коден, тудым пел оҥго семын савырал пидыт. Пидаш лӱмегожым кучылтыныт. Варажым тиде кок варам тореш пыштыме кашташке чиктат.

Лӱҥгалтыш каштам йыгырерак улшо кок куэн кӱжгырак тормакешыже пыштат. Тыгай йӧнжӧ уке годым ик куэ олмеш, кум ломашым кепшылтен, шагым ыштат. «Лӱҥгалтышыш шогалаш йӧнан лийже» манын, кок куэ тӱҥыш оҥам келыштарат. «Лӱҥгалтыш оҥго тореш кашташте куштылгын коштшо да ынже ыре» манын, тегытым шӱрат.

Лӱҥгалтше-влак тореш кашта деч кӱшкырак кӱзаш тыршат. Тыге ыштыме дене пуйто чонет утларак кана, да пашалан чулым лият.

Илалше пӧръеҥ ден ӱдырамаш-влаклан тыге нӧлталташ нелырак, сандене нунылан полшаш вуешшушо рвезе-влак полшат. Тидлан кандыран ик мучашыжым лӱҥгалтыш вараш кылдат да жапын-жапын шупшкедыл шогат.

Кугече лӱҥгалтыш Агавайрем эртымеш кечен. Варажым, шудо тургым тӱҥалмеке, тудым тодыштыныт, пудыргыжым йӱлатеныт.