БУРЛАКОВ В.Д.

С. Г. Чавайн лӱмеш кугыжаныш книгагудын краеведений пӧлкаштыже Марий театрын тале мастарже, Марий АССР-ын да Российын сулло артистше, Марий АССР-ын да Российын йӧратыме артистше Виктор Дмитриевич БУРЛАКОВЫН (1927-2010) шочмыжлан 90 ий темме лӱмеш «Илышем театрыштак эртыш…» («Вся моя жизнь – в театре…») книга ончерым чумырымо. Книга ончер 1 октябрь марте шуйна.

Пагален ӱжына!

Лайсола – эн лишыл кундемем,

Йӧратыме шочмо вер-шӧрем…

В. Д. Бурлаков

Тыгай кугу кӱкшытан уста еҥ-влакым Юмо-Ава илышыште пеш шуэн шочыкта. Виктор Дмитриевичын артист мастарлыклан тунем лекме илыш академийже – тиде тудын шочмо Советский районысо Лайсолаже, шерге Йӱледӱр ялже.

Виктор Дмитриевич БУРЛАКОВ 1927 ий 22 сентябрьыште Советский районысо Лайсола ялыште шочын. Тиде районысо Кужмарий селасе тичмаш огыл кыдалаш школым тунем пытарен.

1945-1947 ийлаште Майя Романова, Мария Сапожникова, Андрей Кудрявцев, Галина Чавайн, Владимир Зернов да моло дене пырля Йошкар-Оласе театральный студийыште шинчымашыжым нӧлтен.

Виктор Дмитриевич армийыште лийын, Северный флотышто служитлен. Тушто кокияш партийный школышто тунемын, Полярный олаште. Лейтенант званийым пуэн, моткочак армийыште кодынешт улмаш, но чон марий мландыш шупшын. Сайын служитлымыжлан Северный флотын коман- дованийже коло ныл благодарностьым увертарен...

Вара – М.Шкетан лӱмеш Марий театр, 1953 ий гыч. Марий драматург да классик-влакын пьесышт почеш шындыме спектакльлаште шӱдӧ утла рольым модын, шуко геройын образшым чоҥен.

Поснак шарнаш кодыныт Н.Арбанын «У муро» пьесыж гыч (1953) Ванян, «Янлык Пасет» гыч (1954) Когойын, Н.Гогольын «Май йӱд» гыч (1959) Левкон, Суптелян «Эҥер лӱшка» гыч (1965) Тарасын, Н.Арбанын «Кеҥеж йӱд» гыч (1973) Марка кумын, В.Абукаев-Эмгакын «Ушкал йомын огыл» гыч (1985) Абсалямын рольышт.

Драматург Сергей Николаевын «Салика» спектакльыштыже Чопайын, Ози Кузин, Терейын образыштым чоҥен.

Марий театр пашам кугу кӱкшытыш нӧлтен толмыжлан В.Д.Бурлаковлан «Российын калык артистше» почетный лӱмым пуымо.

Марий театр искусствышто Виктор Бурлаковын пашам ыштыме жап – историеш кодшо, сылне, чапландарыше пагыт. Тудын пел курым утла жапысе, калык чонеш ӱмырешлан кодшо пашаж нерген изи кагаз лаштыкыште тӱрыснек почын пуаш огеш лий, тидым самырык тукымлан шанчызе-влак, очыни, каласкалаш тӱҥалыт.

Виктор Бурлаковлан пӱртӱс чапле, йоҥгыдо йӱкым, пӱсӧ пылышым, сай музыкальный слухым тичмашынак пуэн. «Май йӱд», «Эҥер лӱшка», «Малиновкышто сӱан», «Тулар ден тулаче» спектакльлаште, «Кеҥеж йӱд», «Ош пеледыш» опереттылаште кугу симфонический оркестрын шоктымыж почеш мураш консерваторийым тунем лекше лийман. Виктор консерваторийыште мураш тунемын огыл гынат, йоҥгыдо йӱклан муро, арий-влакым туге кӱлеш семын йоҥталтарен, оперыште мурен кертше-влак дене ойыртем шижалтын огыл. Куанен, кугешнен колыштмет веле шуэш. Гармонь але баян почеш чылан мурен кертыт. А кугу оркестр почеш мураш, очыни, чылалан пӱралтын огыл. Марий театрын ту жапыште коло ныл еҥан оркестрже лийын.

С.Г.Чавайнын «Элнет» романже негызеш шындыме спектакльыште Виктор Бурлаков ик сӱретыште гына сценышке лектеш ыле. Кӱчык ужашыште. ту жапысе илышым пӱтынек авалтен, икмыняр шомак гоч калыкын чонжым, илышыжым, шонымашыжым иктешлен каласен керте. Партий Марий обкомын тунамсе кокымшо секретарьже Пётр Афанасьевич Алмакаев тиде спектакльым ик гана веле огыл ончен. Икана артист, сӱретче, драматург, композитор, шанчызе-влак ончылно тыге манын ыле: «Элнет» спектакльыште Бурлаковын шомакшат шагал, а кузе тугодсо жапым, калык койыш-шоктышым, уло илыш йыжыҥым сӱретлен пуыш. Мый тудым ончаш йӧратем».

Арсий Волковын «Каче-влак» комедийыштыже Виктор Ортюшка рольышто, ик жапыштак гармоньым шоктен, мурен, кушталтен лектеш ыле. Улыжат ик гана веле да кӱчык жаплан тыге лектын, но ончаш толшо-влак кажне гана тиде ужашым уэш-пачаш ончыкташ йодыныт. 1969 ийыште Марий театрлан 50 ий темме лӱмеш пайрем касыштат тиде ужашым ончыктышна. Чуваш академический театрын тунамсе тӱҥ режиссержо Леонид Никонорович

Родионов уна семын толын. «Ну, этот ваш Бурлаков – классический артист», – моктен каласыш.

«Каче-влак» спектакль деч вара Йошкар-Ола уремыште ик оҥай случай лийын. Ик пӧръеҥ Викторым авырен шогалтен, теве-теве кредалаш пижеш. «Тый мыйым спектакльыштет ончыктенат. Мый Ортюшка улам, мый – Ортюшка», – манеш. А изиш лиймеке, тыге ешарыш: «Айда подылына. Мый тыйым сийлем. Ит сыре, ме вет тыйым йӧратена. Кертат, керта-а-а-т». Бурлаковым, чынжымак, чот йӧратеныт. Марий республикыште, пошкудо Урал, Пошкырт кундемлаште чӱчкыдын унала ӱжыт ыле. Но тудо шкенжым кучен моштен. Подылаш йӧратыше-влак коклаште тудым пел курым утла жапыштат ужалтын огыл. Мӧҥешла, илышлан йӧрдымӧ, подылаш йӧратыше, осал койышан-шамычым уло йӱкын шылтален.

Театр искусство калыклан лишыл лийшаш. Тидым эреак шижын. Кажне кастене але кечывалым, спектакльым ончыктымеке, шӱдӧ-тӱжем наре ончаш толшо-влак дене чон почын мутланен. Нунын шӱм-чонышкышт поро кумылым шыҥдараш полшен. Ваш мутланымаште тудын ик шомакшат айда-лийже йоҥгалтын огыл. Кажне ойым шоналтен ойлен. Ончаш толшо шижеш: ко ямде шомакым ойла, а кӧ тудым шоналташ кумылжым тарата.

Виктор Бурлаков шуко кинофильмым марий йылмыш кусараш полшен.

А Марий радио дене кутырымыжым калыкыште йӧратен колыштыныт, вет тудо марла кӱлеш-оккӱл шомак деч посна, яндарын мутланен. Кызыт вет южыштын мутланымыштым колыштатат, умылаш йӧсӧ. Пеле рушла, пеле марла кутырат, марий йылмым койдарат.

Театрын тале мастарже марий, руш, йот элласе драматург-влакын пьесылашт почеш шындыме спектакльлаште мондаш лийдыме образ-влакым чоҥен. Ласкан илаш, у деч у шоны- машлан кумылым нӧлтен, уш-акылым, чоным пойдарен.

Илыш пелашыже – Валентина Васильевна. Тудо Морко район Немычсола ялыште 1937 ийыште шочын. Ӱмыржӧ мучко Йошкар-Олаште тӱҥалтыш класслаште икшыве-влакым туныктен. Россий калык просвещенийын отличникше.

Кок икшывышт уло : ӱдыр ден эрге. Пелашыжлан, мотор ӱдыржылан, эргыжлан, уныкаже-влаклан, самырык тукымлан Виктор Бурлаков чолга шӱдыр семын нигунам мондаш лийдыме волгыдо шарнымашым коден.